Historia jednego zdjęcia: Afgańska dziewczyna

Lata 80. w Afganistanie to okres działań zbrojnych. Miała wtedy miejsce dziewięcioletnia wojna, uznawana za jeden z najbardziej krwawych konfliktów XX wieku. W 1984 roku na zlecenie National Geographic amerykański fotograf Steve McCurry pojawił się w obozie dla uchodźców w Nasir Bagh w Pakistanie, by udokumentować los Afgańczyków. Reporter postanowił udać się do nieformalnej szkoły prowadzonej w jednym z namiotów, gdzie sfotografował grupę młodych uczennic. Wśród nich była około 10-letnia dziewczynka, której portret rok później obiegł cały świat. W czerwcu 1985 roku fotografia pojawiła się na okładce magazynu „National Geographic”. Zwróciła uwagę świata na sytuację polityczną i ekonomiczną ogarniętego wojną kraju. Afgańska dziewczyna stała się symbolem uchodźców.

– W jej niesamowitym spojrzeniu doszukiwano się odbicia tragedii, jaką pochłonięta została ojczyzna dziewczyny. Dzięki tej fotografii cały świat na nowo zainteresował się sytuacją polityczną i ekonomiczną panującą w Afganistanie. Jedno spojrzenie poruszyło miliardy – napisano w materiałach promujących licytację fotografii w warszawskiej Desie w październiku 2020 roku.

Szarbat Gula urodziła się w 1972 roku, była Pasztunką. Na początku lat 80., z powodu radzieckiego bombardowania wioski, straciła rodziców. Wraz z babcią i rodzeństwem trafiła do obozu dla uchodźców w Nasir Bagh. Do Afganistanu wróciła w 1992 roku.

Pod koniec lat 80., w wieku 13 lat, wzięła ślub z pasztuńskim piekarzem Rahmatem i urodziła trzy córki: Robinę, Zahidę i Alię. Podczas spotkania ze Steve’m McCurry’m zdradziła, że marzy o tym, by jej córki zdobyły wykształcenie, którego ona nigdy nie miał – sama była niepiśmienna.

Rozpoznawalność stała się jednak kłopotliwa. W październiku 2016 roku kobieta została aresztowana i posądzona o posługiwanie się fałszywym dowodem osobistym oraz nielegalne przebywanie w Pakistanie. Wkrótce po tym została deportowana do Afganistanu. Tam jednak przyjęto ją z honorami – zaproszono do pałacu prezydenckiego i wręczono klucze do umeblowanego apartamentu. Obiecano również, że jej dzieciom zostanie zapewniona opieka zdrowotna i możliwość edukacji. Kobieta została skazana na 15 dni więzienia i grzywnę.

– Zdjęcie przyniosło mi więcej problemów niż korzyści. Sprawiło, że stałam się sławna, ale doprowadziło też do mojego aresztowania. Wcześniej byłam zwykłą wieśniaczką, nie podobało mi się ani zdjęcie, ani uwaga mediów. Teraz jestem zadowolona, że spotkało mnie takie wyróżnienie i że dzięki temu stałam się popularna – mówiła w wywiadzie dla BBC w 2017 roku. – Gdybym mogła znów mieć 10 lat, uczyłabym się. Nie wyszłabym za mąż w wieku 13 lat. Chcę pokoju i modlę się do Boga, by nikt nie był zmuszony do opuszczenia swojego kraju i zostania uchodźcą.